Penzija kao mesečna novčana naknada i druge beneficije na koje pojedinac stiče pravo po osnovu osiguranja za slučaj starosti, invalidnosti i smrti, a pod uslovima utvrđenim zakonom, u našem zakonodavstvu regulisana je Zakonom o penzijskom i invalidskom osiguranju. U zavisnosti od uslova pod kojima je stečena ona može biti starosna, invalidska ili porodična.
U daljem tekstu biće više reči upravo o jednoj od njih – porodičnoj penziji.
Ko ima pravo da nasledi porodičnu penziju?
Pravo na porodičnu penziju mogu ostvariti članovi porodice umrlog osiguranika (članovi uže i članovi šire porodice) koji je navršio najmanje pet godina staža osiguranja ili je ispunio uslove za starosnu, prevremenu starosnu penziju ili invalidsku penziju, ili umrlog korisnika starosne, prevremene starosne penzije ili invalidske penzije.
Ukoliko je uzrok smrti povreda na radu ili profesionalna bolest, članovi porodice stiču pravo na penziju bez obzira na dužinu staža osiguranja umrlog, navodi se u Zavodu za socijalno osiguranje.
Ko se smatra članom porodice umrlog osiguranika?
Članovima porodice umrlog osiguranika smatraju se supružnik i vanbračni partner u skladu sa propisima kojima se uređuju porodični odnosi, deca (rođena u braku ili van braka ili usvojena, pastorčad koju je osiguranik, odnosno korisnik prava izdržavao, unučad, braća i sestre i druga deca bez roditelja, odnosno deca koja imaju jednog ili oba roditelja koji su potpuno nesposobni za rad, a koju je osiguranik, odnosno korisnik prava izdržavao), roditelji (otac i majka, očuh i maćeha i usvojioci) koje je osiguranik, odnosno korisnik prava izdržavao.
Supružnici, vanbračni partneri, udovci
Kada govorimo o supružniku i vanbračnom partneru kao korisniku ovog prava, zakon propisuje uslove koji moraju biti ispunjeni. Potrebno je da su brak, odnosno vanbračna zajednica života trajali najmanje tri godine, ili da sa umrlim osiguranikom, odnosno korisnikom prava, supružnik ili vanbračni partner ima zajedničko dete.
Takođe, ukoliko su brak, odnosno vanbračna zajednica prestali, supružnik ili vanbračni partner imaju pravo na porodičnu penziju, ako im je sudskom presudom utvrđeno pravo na izdržavanje.
Da li je vanbračna zajednica postojala ili ne, biće utvrđeno u vanparničnom postupku.
Ukoliko je udovica naslednik porodične penzije, uslov je da je do smrti supružnika navršila 53 godine starosti, ili da je godinu dana nakon smrti supružnika postala nesposobna za rad, ili da obavlja starateljsku dužnost prema jednom ili više dece koje ima sa preminulim partnerom. Ako udovica u momentu smrti supružnika ili vanbračnog partnera ima 45 godina, porodičnu penziju može naslediti kad navrši 53 godine starosti.
Iste odredbe važe i za udovce, sem što je starosna granica za nasleđivanje porodične penzije 58 navršenih godina starosti.
Deca
Biološka ili usvojena, pastorčad, braća i sestre bez roditeljskog stararanja ili deca sa roditeljima nesposobnim za rad, a koje je korisnik penzije izdržavao, takođe imaju pravo da naslede porodičnu penziju.
Deca porodičnu penziju mogu naslediti do 15 godine, bez obzira da li se školuju, do 20 godine ako idu u srednju školu, do navršenih 26 godina ako studiraju, dok traje nesposobnost za samostalan život i rad do i nakon navršenih 15 godina života.
Roditelji
Roditelji, majka ili otac, maćeha ili očuh, usvojioci, koje je korisnik penzije izdržavao, mogu naslediti porodičnu penziju ako su u momentu smrti primaoca penzije navršili 65 godina (muškarac) odnosno 60 godina (žena) ili su potpuno nesposobni za rad.
Pored ovih, za svaku od navedenih kategorija korisnika prava na porodičnu penziju, zakon striktno propisuje i dodatne uslove u vidu godina starosti, nesposobnosti za rad, školovanja i drugih uslova. Dodatni uslovi koji moraju biti ispunjeni taksativno su navedeni u Zakonu o penzijskom i invalidskom osiguranju, te ih ovde nećemo nabrajati.
Kako se određuje iznos porodične penzije?
Visina porodične penzije zavisi od visine penzije koja bi pripadala umrlom u momentu smrti, te se određuje u procentima.
Za jednog člana to je 70% od gore pomenutog iznosa, za dva člana 80%, za tri člana 90%, dok je za četiri ili više 100%, tj. oni primaju celokupan iznos penzije koja bi pripala umrlom.
Ukoliko pravo na porodičnu penziju imaju bračni drug i razvedeni supružnik umrlog osiguranika, odnosno korisnika prava, utvrđuje se jedna porodična penzija u visini koja pripada za jednog člana porodice, a onda se taj iznos deli na jednake delove.
Bitno je i to da deca bez oba roditelja, ako ispunjavaju uslove, imaju pravo na porodičnu penziju i po jednom i po drugom roditelju, ali ako ima više dece koji koriste porodične penzije, one se utvrđuju kao jedna penzija, i to da ne može preći najviši iznos starosne, prevremene starosne ili invalidske penzije njihovih preminulih roditelja.
Koji je iznos minimalne porodične penzije?
Kako bi se izračunao minimalni iznos porodične penzije kao osnov uzima se starosna penzija, odnosno prevremena starosna penzija umrlog korisnika te penzije, odnosno umrlog osiguranika, utvrđena za penzijski staž od 20 godina.
Nasleđivanje inostrane penzije
Kada je reč o nasleđivanju inostrane penzije, u slučaju kada je umrli osiguranik, odnosno korisnik prava radio i u inostranstvu, uključujući i bivše jugoslovenske republike, o pravu na porodičnu penziju po osnovu inostranog staža odlučuje se po propisima te države.
Naš tim advokata Vam stoji na raspolagnju za sve nedoumice i pitanja vezane za porodičnu penziju.
